Zarzadzanie nalezy az do nauk ekonomicznych. Od poczatku XX wieku, od chwili administracja prуbowano podeprzec na naukowych podstawach, az do lat 60. XX wieku administracja pojmowane bylo jak impreza kierownicze, obejmujace nastepujace sekwencje postepowania: Planowanie, Organizowanie, Decydowanie, Motywowanie i Kontrolowanie, nazywane klasycznymi funkcjami zarzadzania. Klasyczne funkcje zarzadzania wyrуznil najwyzszy "klasyk" zarzadzania Henri Fayol. Atoli paradygmat zarzadzania zmienil sie od momentu tego czasu radykalnie, przeto wskazane jest powrуcic do starszej, z wiekszym natezeniem ogуlnej definicji: zarzadzanie owo wprawa badz bieglosc rozumnego stosowania srodkуw dla osiagniecia wyznaczonych celуw.
(Zob. tez: Administracja, Koordynowanie)
Inne definicje zarzadzania:
Zarzadzanie jest sztuka osiagania zamierzonych rezultatуw za sprawa innych ludzi, zarzadzajacy (menedzerowie) osiagaja cele organizacji poprzez organizowanie pracy innych, oraz nie za posrednictwem praktykowanie zadan osobiscie.
Zarzadzanie owo funkcjonowanie kierownicza polegajaca na ustalaniu celуw a powodowaniu ich realizacji w organizacjach podleglych zarzadzajacemu, na podstawie wlasnosci srodkуw produkcji wzglednie dyspozycji nimi (wg Gilinskiego).
Zarzadzanie owo impreza polegajace na dysponowaniu zasobami (wg prof. T. Pszczolowskiego).
Zarzadzanie owo asortyment dzialan (planowanie, organizowanie, uzasadnianie, kontrola) skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe, informacyjne) wykorzystywanych z zamiarem osiagniecia celуw organizacji. (wg Griffina).
Zarzadzanie to porzadkowanie chaosu (wg prof. B.R. Kuca)
W odniesieniu az do organizacji gospodarczych w miejsce slowa zarzadzanie uzywa sie kiedy niekiedy terminu zarzadzanie biznesu (ang. Business Administration). Funkcja administracji biznesu ujmuje krуtkie okreslenie: "Administracja biznesu ma umozliwic, izby zostalo zrobione to, co ma znajdowac sie zrobione". Kierowanie biznesu jest dyscyplina akademicka, a porzadek uniwersytetуw oraz szkуl biznesu nadaje kategoria magistra z tej dyscypliny (Master of Business Administration, w skrуcie MBA).
Spis tresci <ukryj>
1 Idea zarzadzania
2 Mysl zarzadzania w organizacjach
3 Zarzadzanie operacyjne - administracja czynnikami konkurencyjnosci
4 Inne podmioty zarzadzania
5 Teoretycy zarzadzania
6 Zobacz tez
7 Linki zewnetrzne
Przedmiot zarzadzania<edytuj>
Podmiot zarzadzajacy nie wiecznie jest tym, jaki wyznacza cele. Przykladem takiej sytuacji przypadkiem znajdowac sie zrzeszenie wojskowa, ktуra ma az do spelnienia okreslona misje, mimo to ani niewiasta sama, ani jej dowуdcy (podmioty zarzadzajace) nie formuluja tej misji. Formuluja atoli zadania (co jest az do zrobienia) natomiast okreslaja wartosci docelowe (ang. targets), czyli wyniki, jakie powinno sie uzyskac. Przyklad ten pokazuje, iz zrzeszenie jest srodkiem osiagania celуw, zas z tej przyczyny jest przedmiotem zarzadzania. Inne typowe przedmioty zarzadzania majace tozsamosc to domostwo, ansambl ludzi, jednostka. Z reguly wypelniaja one klasyczne funkcje zarzadzania, totez - poza wyjatki - powiemy, ze zagadnienie zarzadzania majacy identycznosc jest na calosc podmiotem zarzadzania.
Z wyjatkiem szczegуlnych przypadkуw, podczas gdy np. administracja osobistym budzetem z wykorzystaniem pojedyncza osobe ewentualnie komenderowanie gospodarstwa w pelni samowystarczalnego, osiaganie zamierzonych wynikуw zalezy w czesci od momentu dzialania innych podmiotуw. Skutkiem tego zarzadzanie obejmuje rуwniez zwiazki (zwiazki) podmiotu z otoczeniem.
Kazdy osoba w swym dzialaniu wykorzystuje zasoby. Zasoby sa przedmiotem zarzadzania. Az do najwazniejszych naleza zasoby ludzkie (sila robocza a jej kwalifikacje), zasoby finansowe, aktywa materialne (srodki trwale) i czas. W ostatnim czasie coraz to wiekszego znaczenia w dzialaniu organizacji nabieraja zasoby srodowiska naturalnego a zasoby niematerialne (np. licencje, prawa autorskie), oczytanie a stosunki z otoczeniem spoleczno-gospodarczym zaliczane az do zasobуw kapitalu niematerialnego (ang. intangibles, intangible capital). Ergo w zarzadzaniu zasobami wyrуzniamy najczesciej:
zarzadzanie zasobami ludzkimi,
zarzadzanie finansowe,
zarzadzanie aktywami,
zarzadzanie czasem,
zarzadzanie srodowiskiem,
zarzadzanie wiedza,
<a href=http://www.kozminski.edu.pl/pl/oferta-edukacyjna/studia-ii-stopnia-uzupelniajace-magisterskie/administracja/o-kierunku/>Administracja Warszawa</a>
zarzadzanie kultura
zarzadzanie relacjami, zwlaszcza istotne niedawno zarzadzanie zwiazkami z klientem,
zarzadzanie kapitalem niematerialnym,
zarzadzanie problemami,
zarzadzanie konfliktami,
zarzadzanie stresem,
zarzadzanie jakoscia,
zarzadzanie ryzykiem,
zarzadzanie emocjami,
zarzadzanie nieruchomosciami,
zarzadzanie wartoscia firmy - Value Based Management.
Przedmiot zarzadzania w organizacjach<edytuj>
Przeznaczeniem organizacji jest systematyzowanie (porzadkowanie) dzialania jej uczestnikуw w taki strategia, aby realizowala swa misje, osiagala pozadane wyniki lub wykonywala swe zadania blisko optymalnym wykorzystaniu (zuzyciu) zasobуw.
Przedmiotem zarzadzania ogуlnego (ang. General Management) jest organizacja w charakterze zespуl. Do zadan zarzadzania ogуlnego nalezy administracja strategiczne, budowanie struktur organizacyjnych natomiast administracja zasobami ludzkimi a aktywami. Oprуcz tego w nowym paradygmacie zarzadzania kladzie sie ogromny podkreslenie na przywуdztwo natomiast modelowanie kultury korporacyjnej.
Przedmiotem zarzadzania funkcjonalnego sa zadania lub autonomicznych czesci organizacji, ktуre nazywamy funkcjami. Wedlug jednej z definicji (H. James Harrington) posada w organizacji owo orkiestra ludzi wykonujacych to samo zadanie. Najwazniejsza dziedzina zarzadzania funkcjonalnego jest kierowanie operacjami, utozsamiane drzewiej sposrуd zarzadzaniem produkcja, zas dzien dzisiejszy raz za razem okreslane ogуlniej jak zarzadzanie wytwarzaniem wyrobуw zas uslug. Obecnie wzgledne donioslosc zarzadzania funkcjonalnego zmniejsza sie, skoro w co chwila wiekszym stopniu uzupelniane jest ono oraz w czesci zastepowane zarzadzaniem procesowym.
Przechodzenie z zarzadzania funkcjonalnego na administracja procesowe jest zjawiskiem charakterystycznym dla wspomnianej zmiany paradygmatu zarzadzania. W tym nowym paradygmacie kierowanie operacjami mozna traktowac w charakterze kierowanie czynnikami konkurencyjnosci.
Zarzadzanie operacyjne - kierowanie czynnikami konkurencyjnosci<edytuj>
Wyrуznia sie trzy klasyczne czynniki konkurencyjnosci: forma, koszt tudziez dostawa. Zapewnienie wymaganej dzieki jarmark jakosci produktu (wyrobu lub uslugi albo pakietu produkty+uslugi), kosztu nabycia i uzytkowania produktu oraz wymaganej ilosci, rуznorodnosci, terminowosci dostaw produktu natomiast szybkosci realizacji zamуwien decyduje o konkurencyjnosci produktu, alias o jego atrakcyjnosci rynkowej w porуwnaniu sposrуd innymi produktami. Nie zwazajac na czynnikуw klasycznych duzego znaczenia nabieraja niedawno takie czynniki, kiedy sprawnosc obslugi klientуw (ang. Customer Service) a cechy jakosci wykraczajace nie liczac stan konstrukcji i wykonania, np. ekologicznosc zas obronnosc produktu a procesu produkcji.
Zapewnienie jakosci na postepowanie standardowy jest zadaniem kontroli jakosci. Nadzorowanie jakosci jest funkcja organizacyjna. Dogladanie jakosci wykonuje swoje funkcja w ten strategia, iz z wytworzonych produktуw wybiera produkty spelniajace wymagania tudziez kwalifikuje je jako nadajace sie az do przekazania klientowi zewnetrznemu wzglednie wewnetrznemu. Produkty nie spelniajace wymagan zostaja odrzucone przy uzyciu kontrole jakosci zas kierowane do poprawek, do naprawy wzglednie do zlomowania.
Zapewnienie jakosci na podejscie nowoczesny (w nowym paradygmacie zarzadzania) polega na zapewnieniu doskonalosci procesu wytwarzania a dostarczania. Podstawa takiego postepowania jest teza, ze jesliby dzielo na kazdym etapie procesu jest wysokiej jakosci, owo na wyjsciu procesu powstaje towar wysokiej jakosci. W praktyce parametry charakteryzujace jakosc produktu musza implikowac sie w okreslonych i waskich granicach. Jezeli no tak jest, mуwi sie, ze przebieg jest nieruchomy. Gdy choc zostanie stwierdzone, iz ktуrys z parametrуw jakosci produktu nie miesci sie w zadanych granicach, trzeba poszukac w procesie miejsc, ktуre sa przyczyna defektu, natomiast po pewnym czasie usunac owe przyczyny. W уw procedura realizowane jest sprzezenie zwrotne miedzy wyjsciem procesu, i miejscami w procesie decydujacymi o jego doskonalosci.
Opisany badania sterowania procesem jest istota Kompleksowego Systemu Sterowania za sprawa Stan - (ang. TQC - Total Quality Control). W praktyce olbrzymia wiekszosc procesуw to procesy nieciagle. W takich procesach rуwniez przetwarzanie, kiedy tudziez postac produktu na wyjsciu maja nature statystyczna. W odniesieniu az do takich przypadkуw zas w odniesieniu do procesуw biznesowych mуwimy o statystycznym sterowaniu procesami (ang. SPC - Statistical Process Control).
Zarzadzanie kosztami na tryb utarty ma na celu redukcje kosztуw dzialania organizacji. Dwie najpowszechniejsze srodki prowadzace do tego to kontroling kosztуw polegajacy na narzuceniu dyscypliny budzetowej (patrz: budzet, budzetowanie) wszystkim komуrkom organizacyjnym a czynienie oszczednosci.
W zarzadzaniu procesowym miast o redukcji kosztуw mуwi sie o redukcji strat. Podstawa programu redukcji strat jest podzial strat. W odniesieniu az do niektуrych procesуw natomiast funkcji, takich kiedy przebieg produkcji, azali utrzymanie ruchu, punktem wyjscia do klasyfikacji strat jest posegregowanie standardowa (np. siedem rodzajуw strat produkcyjnych, tzw. Szesc Wielkich Strat w pierwszym standardzie Total Productive Maintenance, szesnastka glуwnych strat w drugim standardzie tego systemu). W praktyce najpowszechniejszym przedsiewzieciem majacym na celu redukcje strat jest eliminowanie sposrуd procesu wszystkich elementуw, ktуre nie przynosza wartosci dodanej, sa marnotrawstwem (patrz Muda). Przedsiewzieciem kompleksowym jest wyszczuplanie procesуw (ang. streamlining). Tak bywa nie ogranicza sie ono az do eliminowania elementуw zbednych, lecz wymaga przeprojektowania procesu. Podstawowa metodologia wyszczuplania procesуw, rуwniez produkcyjnych gdy a biznesowych, jest mechanika przemyslowa - metanauka wspierajaca kierowanie operacyjne, traktowana notorycznie w charakterze samodzielna dyscyplina zarzadzania.
Najprostszy kazus konkurowania w oparciu o koszty owo konkurencja cenowa. Na niektуrych rynkach, zwlaszcza rynkach profesjonalnych, wysoka oplata produktu jest akceptowana pod spodem warunkiem niskich kosztуw eksploatacji produktu natomiast niskich kosztуw wylaczenia produktu z eksploatacji. W takich przypadkach produkt konkursowy kosztowo to produkt o niskim koszcie cyklu zycia.
Dostawa jak skladnik konkurencyjnosci jest odpowiednio wiazka kilku rуznych czynnikуw, ktуre - zaleznie od chwili sytuacja (gl. odkad obszaru produktowo-rynkowego natomiast sytuacji konkurencyjnej) - maja wieksze lub mniejsze wplyw. Az do najwazniejszych sposrуd nich nalezy solidnosc dostaw, czyli wypelniacz z wykorzystaniem dostawce obietnic dotyczacych terminu dostawy. Wspуlczesnie rosnie waga szybkosci dostaw, czyli czasu, ktуry uplywa od czasu momentu otrzymania zamуwienia za sprawa dostawce do momentu dostarczenia towaru na miejsce przeznaczenia. Czynnikiem podstawowym jest rekojmia wymaganej ilosci towaru, przeciez w ramach tego rosnie istotnosc rуznorodnosci produktуw. Targowisko wymaga gdyz raz za razem bardziej rуznorodnych produktуw dostarczanych coraz czesciej oraz w co chwila mniejszych partiach. Spelnienie tego warunku wymaga elastycznosci systemu produkcyjnego, ktуra jest tym wieksza, im krуtszy czas a pomniejszy cena przestawiania (przezbrajania - patrz SMED).
Jak wspomniano w gуre, stan, wartosc zas roznoszenie nie sa jedynymi czynnikami konkurencyjnosci. Zapewnienie pozostalych waznych aktualnie czynnikуw konkurencyjnosci odbywa sie na krzyz kierowanie srodowiskiem a zarzadzanie bezpieczenstwem.
Wyszczuplanie procesu przewaznie prowadzi jednoczesnie az do jego przyspieszenia.
Prawidlowo prowadzone przeprojektowanie procesu pozwala dostac w tym samym czasie redukcje kosztуw i poprawe jakosci produktu. Przeprojektowanie radykalne procesуw biznesowych owo reengineering, jaki praktyczny jest w tym momencie wybitnie okazjonalnie, bo radykalizm jego metodologii przynosi w warunkach przemyslowych na pelnia wiecej efektуw negatywnych, niz pozytywnych. Do mniej radykalnych metodologii doskonalenia procesуw naleza Business Process Redesigning natomiast Ulepszanie Procesуw Biznesowych (ang. Business Process Improvement).
Inne podmioty zarzadzania<edytuj>
Gospodarka przyswajajaca (zbieractwo, myslistwo, rybactwo, pierwotne rolnictwo) wykorzystuje ograniczone zasoby naturalne, z tej przyczyny jej celem jest nie na to samo akwizycja oraz eksploatacja tych zasobуw, jednakze oraz ich protekcja. Wystepuja po tej stronie przeciwnie niektуre, niezbedne elementy zarzadzania, jak rozklad pracy, planowanie robуt gospodarskich natomiast koordynowanie ich tudziez proste czynnosci administracyjne, kiedy rejestracja inwentarza.
W gospodarce pierwotnej (samowystarczalnej) jednakowo jak w gospodarce przyswajajacej a w wielu formach gospodarki kolektywnej (np. zagospodarowanie dzialуw wodnych, system gospodarczy lesna) utwуr na caloksztalt nie ma ustalonej ceny, zatem nie musi wystepowac tedy w ogуle kierowanie finansowe. Nie wystepuje po tej stronie administracja strategiczne, a kierowanie operacyjne ogranicza sie do organizacji pracy.
W gospodarstwach rolnych i w najprostszych formach dzialalnosci gospodarczej, gdy znikomy handel, uslugi a produkcja (rzemioslo) wystepuja elementy strategii zas zarzadzania zasobami (poniewaz wystepuje substytucja pracy, kapitalu natomiast energii), zarzadzanie jakoscia oraz zrzeszenie pracy. Kategoria wynikowa jest po tej stronie profit lub zarobek, wystepuje skutkiem tego zarzadzanie zakupami, jakkolwiek nie wystepuje zarzadzanie kosztami.
W gospodarstwach domowych podstawowym zagadnieniem zarzadzania jest przeznaczenie dochodu a dysponowanych zasobуw pracy zas czasu pomiedzy konsumpcje biezaca (w tym ferie, odpoczynek a rozrywka), oszczednosci a inwestycje w czas przyszly (np. edukacje).
Szczegуlna dziedzina zarzadzania jest kierowanie osobiste, ktуrego podmiotem jest jednostka, a przedmiotem na ogуl jej budzet czasu. Administracja czasem w srodku artykul wyjscia bierze uswiadomienie sobie z wykorzystaniem jednostke hierarchii wartosci dotyczacej tego, co jest dla niej grunt w jej zyciu. Celem jest racjonalne gospodarowanie czasem, tzn. alokowanie go wg priorytetуw wynikajacych sposrуd owej refleksji. Rzemioslo zarzadzania od czasu do czasu bywa takze istotnym atutem pracownika w organizacji.
Inna szczegуlna dziedzina zarzadzania sa sytuacje szczegуlne; wyrуznia sie na przyklad administracja katastrofami, zarzadzanie konfliktami, kierowanie kryzysowe.
Historycznie najwczesniejsza, w pelni dojrzala dziedzina zarzadzania jest kierowanie terytorialna oraz panstwowa. Najwczesniej uksztaltowala sie zarzadzanie w zamian (prawdopodobnie w 2 polowie VI tysiaclecia p.n.e.), poniewaz miasta powstaly przed powstaly panstwa.
Teoretycy zarzadzania<edytuj>
